Exclusie, segregatie, integratie en inclusie
Exclusie betekent dat bepaalde kinderen niet (kunnen) deelnemen aan het onderwijs.
Bij segregatie is dat wel het geval, maar dan gebeurt dit aparte scholen - zoals het buitengewoon onderwijs in Vlaanderen – en dus afgescheiden van kinderen die verschillend zijn dan hen.
Bij integratie volgen alle kinderen onderwijs in hetzelfde klaslokaal of dezelfde school, maar wordt er geen belang gehecht of elk individueel kind een leerproces doormaakt. Met andere woorden: ze zijn er wel, maar participatie ontbreekt.
Bij inclusie volgt iedereen, zowel kinderen zonder handicap als kinderen met een handicap of uit een moeilijke thuissituatie, onderwijs in hetzelfde klaslokaal én krijgt elk kind de ondersteuning die het nodig heeft om volledig te participeren in het leerproces.
Eerste stap naar inclusievere samenleving
Inclusief onderwijs is een manier om naar gelijke rechten en kansen in het onderwijs te streven. Het versterkt participatie van kinderen en beperkt hun uitsluiting. Het is een eerste stap in het opbouwen van een inclusieve samenleving, omdat kinderen al op jonge leeftijd kunnen leren over diversiteit en inclusie en zo diepgewortelde stigma's en negatieve culturele overtuigingen kunnen veranderen.
Artikel 24 van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
‘Onderwijs is zowel een recht op zich als een middel om andere rechten te realiseren. Inclusief onderwijs is noodzakelijk om de burgerlijke, politieke en economische rechten van alle kinderen en jongeren te realiseren.’
Overheden moeten zorgen voor toegankelijk onderwijs, aangepast aan de noden van elk kind, met inclusieve lessen en aangepast schoolmateriaal en waarbij diversiteit wordt omarmd.
Belemmeringen voor toegang tot onderwijs
Er zijn heel wat redenen waarom kinderen met een handicap niet naar school gaan. Er zijn fysieke belemmeringen zoals bijvoorbeeld het gebrek van een hellend vlak voor een rolstoelgebruiker. Daarnaast zijn er communicatiebarrières zoals bij een kind met gehoorproblemen dat onaangepaste lessen niet kan volgen. Vervolgens zorgen negatieve houdingen en stigma’s tegenover kinderen met een handicap dat deze kinderen thuis blijven. Ten slotte kunnen institutionele belemmeringen zoals een discriminerend beleid zorgen voor kinderen die worden uitgesloten van onderwijs.
Actie op drie niveaus
Handicap International heeft sinds 2004 projecten rond inclusief onderwijs en werkt op drie niveaus:
1. Steun en bewustmaking voor families en gemeenschappen
2. Creatie van inclusieve scholen en schoolsystemen
3. Ontwikkeling van een inclusief onderwijsbeleid