Juni 2023, het ontmijningsteam van Handicap International bereidt zich voor op een ontmijningsoperatie in het gebied Salah ad Din. | © N. Mandalawi / HI
Hoe hebben de conflicten in Irak bijgedragen aan explosieve verontreiniging?
De conflicten in Irak - de Iran-Irak oorlog (1980-1988), de Golfoorlog (1990-1991), de invasie van 2003 en de oorlog tegen IS - hebben het land zwaar verontreinigd met explosieve overblijfselen. Clusterbommen, landmijnen, geïmproviseerde explosieven en chemische wapens hebben de grond, het water en de lucht aangetast en vormen een langdurige bedreiging. Veel gebieden liggen nog steeds bezaaid met niet-ontplofte munitie, waardoor burgerslachtoffers vallen, vooral kinderen. Munitie met verarmd uranium heeft ook bijgedragen aan milieu-en gezondsheidsrisico's en de vervuiling van landbouwgrond en infrastructuurprojecten bellemert het economische herstel.
De ontmijningsinspanningen in Irak verlopen traag door de grote hoeveelheid verontreinigende stoffen en veiligheidsproblemen. Bewustmakingscampagnes leren burgers hoe ze risico's op ontploffingen kunnen vermijden, en slachtofferhulp biedt medische en psychologische ondersteuning. Toch zijn inspanningen op lange termijn en internationale samenwerking nodig om dit probleem volledig over te winnen.
Welke gebieden in Irak zijn het zwaarst verontreinigd?
Als gevolgen van oorlogen en conflicten in het verleden zijn verschillende regio's nog steeds ernstig vervuild door explosieven. De grens tussen Irak en Iran is een van de zwaarst getroffen gebieden, omdat de oorlog tussen beide landen (1980-1988) een groot aantal landmijnen en andere niet-ontplofte munitie heeft achtergelaten. In Centraal- en Noord-Irak werden de provincies Kirkoek, Salah ad-Din Nineveh, Diyala en Anbar zwaar getroffen door het conflict met IS (2014-2018) , waarbij op grote schaal geïmproviseerde explosieven, landmijnen en andere explosieve wapens werden gebruikt.
Explosieve oorlogsresten maken het heropbouwproces bijzonder moeilijk en blijven een constante bedreiging vormen, vooral voor boeren en ontheemde families die proberen terug te keren naar hun huizen.
Welke soorten plekken zijn verontreinigd?
Steden als Moesoel en Fallujah bevatten zowel ontplofte als niet-ontplofte bommen in gebouwen. Boerderijen in Nineveh, Kirkoek, Anbar, Salah el Dine en Diyala zijn onveilig door begraven landmijnen, waardoor boeren hun land niet kunnen bewerken.
Wegen en snelwegen in het hele land zijn bezaaid met antipersoonsmijnen en verborgen bommen, waardoor verplaatsingen er gevaarlijk zijn. Voormalige slagvelden, militaire basissen, olievelden en de omgeving van pijpleidingen zijn ook vervuild door landmijnen en geïmproviseerde explosieven. Zelfs scholen en openbare gebouwen in voormalige oorlogsgebieden blijven gevaarlijk vanwege verborgen explosieven.
Welke soorten explosieve wapens verwijdert Handicap International in Irak?
Handicap International ontmijnt, met een team van 14 ontmijners, heel wat types explosieven die een bedreiging vormen voor Iraakse gemeenschappen, waaronder landmijnen, projectielen, vliegtuigbommen en clustermunitie. In het hele land ligt ook een groot aantal geïmproviseerde explosieven.
Alleen al in 2024 werd 1.207.855 vierkante meter land ontruimd, werden 1.118 geïmproviseerde explosieven (IED's) geneutraliseerd en werden 115 stukken niet-geëxplodeerde munitie (UXO) en andere explosieve munitie (EO) onschadelijk gemaakt. Deze inspanningen zijn cruciaal om het land van burgers veilig te stellen en wederopbouw in de getroffen gebieden mogelijk te maken.
Hoe beïnvloedt verontreiniging door explosieven het milieu en de volksgezondheid in Irak?
Explosieve oorlogsresten en geïmproviseerde explosieven vormen niet alleen een ernstige bedreiging voor de menselijke gezondheid, maar ook voor het milieu. Begraven explosieven vervuilen de bodem en vormen een bedreiging voor in het wild levende dieren.
Giftige chemicaliën uit munitie, waaronder witte fosfor, verarmd uranium en aluminiumpoeder, dringen door in de bodem en het water, waardoor de vruchtbaarheid afneemt en drinkwaterbronnen vervuild raken. Geïmproviseerde explosieven, vaak gemaakt met behulp van schadelijke industriële chemicaliën, laten giftige resten achter die het milieu verder aantasten.
Deze vervuiling schaadt de landbouw, verstoort de voedselketen en bedreigt de biodiversiteit. Voor lokale gemeenschappen verhoogt langdurige blootstelling aan deze stoffen het risico op ademhalingsaandoeningen, kanker en neurologische aandoeningen voor toekomstige generaties.
Wat zijn de grootste uitdagingen bij het verwijderen van explosieven in Irak?
Vooral de onveiligheid is een uitdaging, voornamelijk in gebieden die nog steeds in handen zijn van terroristische groeperingen zoals IS. Maar ook de omvang van de verontreiniging, waardoor het tientallen jaren zou kunnen duren om ze te verwijderen.
Beperkte middelen en een gebrek aan financiering belemmeren de voortgang van werk dat sowieso traag vooruitgaat, omdat ontmijning gespecialiseerde expertise vereist. Ondertussen zijn veel burgers die in verontreinigde gebieden wonen zich niet bewust van de gevaren.
Het overwinnen van deze uitdagingen vereist een langdurige inzet en voldoende internationale steun.
