Betere voorbereiding op klimaatrampen om slachtoffers te voorkomen

Eind 2024 passeerde Chido rakelings voorbij Madagaskar. Chido is de naam van een cycloon die uiteindelijk op het veel kleinere eiland Mayotte lelijk huishield. Madagaskar ontsnapte ternauwernood aan een ramp, maar de dreiging blijft op het grote eiland altijd aanwezig. In 40 jaar hebben meer dan 90 cyclonen Madagaskar getroffen, met telkens desastreuze humanitaire gevolgen en verwoestingen van wat de inwoners telkens opnieuw trachten op te bouwen. De gemeenschappen in het noorden van het eiland, waar het gevaar van cyclonen het grootst is, rekenen op de steun van Handicap International om te anticiperen op dit soort rampen.

De bezorgdheid is af te lezen van de gezichten van de inwoners van Ambilobe, een stad in de Mahavavallei in het noorden van Madagaskar. Terwijl cycloon Chido vooral elders stevig huishield, werd de regio in maart 2024 geteisterd door de cycloon Gamane. In Ambilobe maakten windvlagen snel plaats voor ongekende overstromingen. De rivieren die door de stad stromen, traden buiten hun oevers en het water nam alles mee wat op zijn weg lag.

Yvette Patine is districtshoofd van Ambilobe en tevens verantwoordelijk voor internationale samenwerking:

“Cycloon Gamane is de ergste die de regio ooit heeft meegemaakt. De cycloon zelf, die gaat snel voorbij, maar als het water eenmaal gestegen is... dan is het voorbij. Deze keer waren de dijken niet sterk genoeg. Huizen werden weggevaagd, een brug begaf het, wegen werden afgesneden... De tol was zeer hoog, verschillende mensen stierven. Velen raakten ontheemd en het heeft ons enkele maanden gekost om alles op te ruimen. De mensen zijn nog steeds van slag."

Toename van geweld

Huisvesting, levensmiddelen, kleding,... Sommige mensen verloren werkelijk alles na de overstromingen. Mijnheer Lemarisc woont in een van de dorpen die zwaar getroffen werden door de overstromingen:

“Ik ben bijna 75 jaar oud maar heb nog nooit zoveel schade gezien. Een van mijn buren heeft alles verloren. Hij heeft nog steeds geen huis gevonden en heeft geen werk of andere inkomsten om van te leven. Vandaag zijn er nog steeds heel wat problemen. Niet alles is herbouwd: de beschermende dijken zijn vernield, de gebouwen en wegen zijn in slechte staat... Het regenseizoen komt eraan en we zijn er niet klaar voor”.

Naast de schade en verliezen die de cycloon heeft veroorzaakt, vrezen de bewoners voor geweld. Mijnheer Lemarisc vertelt dat enkele uren na de overstromingen, toen heel wat mensen nog niet naar hun huizen konden terugkeren, andere mensen langskwamen om te plunderen wat nog niet was weggespoeld, op zoek naar voedsel, geld of iets anders dat ze konden verkopen.

Maar ook het seksueel geweld nam toe, vooral in de noodopvangcentra, waar vrouwen en kinderen bijzonder kwetsbaar zijn. Olidia Razananoro, een vertegenwoordiger van het Ministerie van Bevolking en Solidariteit in Ambilobe en lid van een comité van vrouwenrechtenorganisaties, legt uit:

“Wanneer een ramp als deze plaatsvindt, willlen we in de eerste plaats onderdak aanbieden voor zij die het nodig hebben. Helaas zijn de oplossingen beperkt en is het niet altijd mogelijk om vrouwen en kinderen te scheiden van de mannen... Vrouwenrechten zijn in Madagaskar niet zo goed verankerd. Ze zijn sowieso al vaak het slachtoffer van geweld, zowel economisch, fysiek als psychologisch, en in dit soort situaties vertienvoudigd het geweld. We zien vaak dat er systemen van uitbuiting worden opgezet, waardoor vrouwen en kinderen nog kwetsbaarder worden voor seksueel geweld...”.

De bevolking voorbereiden op rampen

Volgens weersvoorspellingen zullen dit seizoen 2 tot 5 cyclonen van verschillende intensiteit Madagaskar bedreigen. Vooral in het noorden van het eiland. Hoewel er al initiatieven bestaan, zijn er meer inspanningen nodig om mensen met een handicap op te nemen in de plannen voor rampenrisicobeheer. Handicap International werkt  al drie jaar samen met gemeenschappen die risico lopen in de regio Ambilobe om hun veerkracht te versterken en ervoor te zorgen dat er rekening wordt gehouden met mensen met een handicap.

Lucien Peter, 45 jaar, is commandant van de brandweer en de gemeentepolitie van Ambilobe. Hij houdt onder andere toezicht op wat er gebeurt tijdens en na een cycloon, overstroming of zware regenval. Hij is daarom een vaste partner van Handicap International en vertelt dat de voorbereiding op rampen nooit stopt:

“Er is al het een en ander bereikt, maar er moet nog veel gebeuren. Naast de praktische voorbereiding van apparatuur, noodhuisvesting en waarschuwingssystemen, moet er nog veel gebeuren om het publiek bewust te maken”.

Volgens Lucien heeft de nauwe samenwerking tussen Handicap International en de Organisatie van Personen met een Handicap in Ambilobe ons in staat gesteld een beter inzicht te krijgen in de personen met een beperking die in de gemeente wonen. Dankzij dit identificatiewerk weten de autoriteiten preciezer wie een handicap heeft, zodat ze hun specifieke behoeften kunnen vaststellen en de voorbereiding en hulpverlening indien nodig kunnen aanpassen:

“Ik ben Handicap International erg dankbaar voor hun onschatbare hulp op het gebied van rampenrisicobeheer en ik bewonder het werk dat is gedaan. Veel ngo's komen amper buiten en ontmoeten de mensen niet. Met Handicap International was er een echte gemeenschapsaanpak. Hierdoor kunnen we de mensen beter beschermen en we kunnen nu al voelen dat er een evolutie heeft plaatsgevonden, een gedragsverandering bij de inwoners”, vertelt Lucien Peter.

Simulatieoefening

Eind oktober 2024 organiseerde Handicap International een simulatieoefening voor rampen zoals cyclonen en overstromingen. Brandweermannen, politieagenten, verenigingen, journalisten, vertegenwoordigers van ministeries en van het National Disaster Risk Management Office... 4 dagen lang kwamen allerhande betrokken partijen samen voor de simulatie van een klimaatramp.

Het doel? De door Handicap International ontwikkelde actieprotocollen in de regio Ambilobe testen en vaststellen wat deze bereiken. Wat werkt en wat moet nog worden geïmplementeerd om te komen tot effectief en inclusief rampenrisicobeheer? Want een goede voorbereiding is de beste verzekering op zo weinig mogelijk slachtoffers.